a cura di Marco Forni

L azënt

Duta la paroles à n azënt tonich (cfr. Lijon deberieda), chël uel dì na silba (che possa nce mé vester n vocal: e-va, o-la, u-la y n.i.) ulache la usc dà sëura cun n majer pëis:


a-brà, cia-val, cun-fe-ssé, cu-ro-na, i-, i-, lu-nesc, me-fun, men-, o-dla, pe-re, u-ji-na, pa-luch, ron-du-la, slu-se-da, ven-


Coche n vëija da chisc ejëmpli, tla majera pert di caji ne vëniel nia metù l azënt grafich (cfr. Lijon deberieda) sun la silba azenteda foneticamënter.

La majera pert dla paroles che tl gherdëina fina cun n vocal à l azënt tonich sun la penultima silba:


brama, chilo, sluseda, snola, planadura


Chëles che fina cun n consonant à l azënt tonich n gran pert sun l’ultima silba:


gurmel, madroz, patat, ujin, vajon


N valguna paroles che fina cun consonant, ne n’à nia l azënt tonich sun l’ultima silba; te chisc caji ne vëniel metù degun azënt grafich:


batum, Jevun, mefun, mesun, Sacun


Te trëi caji ons la forma --, cun -e- stlut:

borl, idl, rl


te doi caji la forma --, cun -e- daviert:

linr, nutlr


de plu sostantifs feminins possa avëi l plurel che fina cun -ées:

saudées, sculées y n.i.


Ulache on paroles cun l vocal ë ne veniel njuntà degun azënt grafich. Chësc vocal possa mé unì dant sun la silba azenteda de na parola, ma sce la parola ie cumposta (cfr. L difton ie), possa nce tramedoi paroles dl cumpost avëi l vocal ë:


ciaunië, tra, marënda, ma, tënder, mëinacrëp


L azënt grafich possa prejenté la forma grieva o acuta.
Sëura i vocai e y o mostra l azënt grief ( ` ) che va da lassù ju, na pronunzia davierta:


pèr, permò


L azënt acut ( ´ ) che va da lajù su, al incontra à na pronunzia stluta:


mudé, inió


N possa scuté su la paroles ladines, tla verscion audio dl dizioner eletronich: http://dizionario-italiano-gardenese.ladinternet.it